Regelen na een overlijden

Een dierbare of bekende is overleden. Dat brengt in de eerste plaats veel verdriet met zich mee. Juist in die verdrietige periode moeten veel zaken geregeld worden. Er komen allerlei zaken, regels, verplichtingen en administratieve taken bij kijken.

Onderaan de pagina en via de link tref je een checklist aan: Wat moet ik regelen na een overlijden?

De uitvaart

Kort na het overlijden neem je contact op met de uitvaartverzorger. Samen met de uitvaartverzorger regel je het afscheid en de begrafenis/crematie van de overledene. De uitvaartverzorger maakt melding van het overlijden bij de gemeente. Je ontvangt daarna een “Verklaring van overlijden”.

De uitvaartverzorgen kan ook uitzoeken of de overledene een uitvaartverzekering had. Bewaar in ieder geval de rekening van de uitvaart. Die is nog nodig voor de uitkering van de uitvaartverzekering of als aftrekpost voor de erfbelasting.

Let wel op: de persoon die opdracht geeft voor de uitvaart is verantwoordelijk voor de betaling. Als er genoeg geld in de nalatenschap is, kan de rekening daarvan worden betaald. Geen uitvaartverzekering of geen dekkende verzekering? Dan kan de uitvaart worden betaald van de bankrekening van de overledene. Daarvoor moet je wel contact opnemen met de bank van de overledene. Als onvoldoende geld aanwezig is, moeten de erfgenamen de kosten zelf betalen. In uitzonderlijke gevallen kan een beroep worden gedaan op de gemeente. Als de overledene geen nabestaanden heeft of de nabestaanden kunnen een uitvaart niet zelf betalen, is de gemeente wettelijk verplicht om de uitvaart te verzorgen.

Wie zijn de erfgenamen ?

Als de overledene een testament heeft gemaakt, dan staat daarin wie de erfgenamen zijn en wat ze erven. Als er geen testament is gemaakt, bepaalt de wet wie de erfgenamen van de overledene zijn en welk deel ze krijgen.

Hoe weet je of er een testament is gemaakt en/of dat het laatste testament is? Je kunt dan contact opnemen met het Centraal Testamenten Register (CTR). In het CTR wordt geregistreerd wie een testament heeft opgemaakt, op welke datum en bij welke notaris. Op die manier weet je altijd wat het laatste testament is.

Iedere notariskantoor kan namens de erfgenamen of belanghebbende het CTR raadplegen. Alleen testamenten die in Nederland zijn opgemaakt worden in het CTR geregistreerd. Over de inhoud van een testament is bij het CTR niets bekend.

Erfenis aanvaarden of niet ?

Wanneer iemand overlijdt laat hij of zij erfgenamen achter. Die erfgenamen hebben niet alleen recht op de bezittingen van degene die is overleden, maar zij nemen ook de schulden over. Nalatenschappen kunnen niet alleen een positief maar ook een negatief saldo hebben. Het kan ook voorkomen dat op het moment van overlijden van de erflater nog niet bekend is of de nalatenschap positief of negatief is. Als je erfgenaam bent, dan kun je kiezen of en hoe u de erfenis aanvaardt. Iedere erfgenaam neemt daarover een eigen beslissing. Je kan kiezen uit drie (3) mogelijkheden:

1. zuiver aanvaarden;
2. beneficair aanvaarden; of
3. verwerpen.

De drie mogelijkheden worden hieronder verder uitgewerkt.

1. Zuivere aanvaarding:

De eerste mogelijkheid is het aanvaarden van de erfenis. Dat kan “uitdrukkelijk” (door een verklaring van aanvaarding) gebeuren, maar ook “stilzwijgend”. Als je de erfenis eenmaal hebt aanvaard, kan je deze niet meer verwerpen.  Als je je gedraagt als erfgenaam, kan dat worden gezien als aanvaarding. Iemand gedraagt zich als erfgenaam als hij of zij bijvoorbeeld het huis van de overledene binnengaat en spullen meeneemt.  Het regelen en betalen van de uitvaart wordt daar niet toe gerekend. Als je de nalatenschap hebt aanvaard, ben je aansprakelijk voor zowel de bezittingen als de schulden uit die nalatenschap. Je kan daarvoor met je privé-bezit worden aangesproken. Neem dus niet zomeer spullen mee uit het huis van de overledene. Daarmee voorkom je de kans dat iemand onbedoeld de erfenis zuiver aanvaardt en hierdoor privé verantwoordelijk wordt voor eventuele schulden van de overledene. Als er waardevolle spullen in huis liggen, overleg dan wie de spullen in veiligheid brengt en leg dit schriftelijk vast.

2. Beneficiaire aanvaarding

Als er twijfel of te weinig zekerheid bestaat over de omvang van de erfenis, kan je ook de erfenis aanvaarden “onder het voorrecht van boedelbeschrijving”. Deze mogelijkheid wordt ook wel beneficiaire aanvaarding genoemd. Je aanvaardt dan de erfenis, maar mocht onverhoopt blijken dat de erfenis toch negatief is, dan ben je alleen aansprakelijk met het vermogen van de erfenis. Alle bezittingen van de nalatenschap moeten dan ook uitsluitend gebruikt worden om de schulden te betalen. Je bent dan niet met je privé-vermogen aansprakelijk, maar je mag ook niets van de bezittingen hebben tot zeker is dat alle schulden zijn voldaan. Ook hier geldt dat je je “niet als erfgenaam mag gedragen”, als je niet het risico wil lopen toch volledig aansprakelijk te zijn voor de schulden. Er is een aantal situaties waarin je altijd beneficiair moet aanvaarden. Dat is het geval als er minderjarige erfgenamen zijn of als er erfgenamen zijn die niet het vrije beheer over hun vermogen hebben. Ook voor deze procedure bestaan enkele formaliteiten, waarbij de notaris je van dienst kan zijn.

Onderstaande video geeft je meer informatie over beneficiaire aanvaarding:

 

3. Verwerping

De laatste mogelijkheid is het verwerpen van de nalatenschap. In dat geval komen alle aanspraken op de erfenis te vervallen; de erfgenaam die verwerpt, wordt geacht nooit erfgenaam te zijn geweest. Het erfdeel van iemand, die verwerpt wordt dan verkregen door zijn kinderen en bij afwezigheid hiervan door de overige door de wet geroepen erfgenamen. Bij testament kan van deze wettelijke regeling worden afgeweken.

Als je verwerpt, krijg je dus niets uit de nalatenschap, maar  ben je ook niet verantwoordelijk voor de schulden. Het recht om te verwerpen geldt ook voor een legataris met betrekking tot een legaat. Als je gebruik wil maken van het weigeringsrecht, moet je dit in een zo vroeg mogelijk stadium kenbaar maken. Je kan namelijk niet meer verwerpen, als je eenmaal hebt aanvaard. U kunt namelijk niet meer weigeren nadat u eerder heeft aanvaard. Het verwerpen van de nalatenschap gaat gepaard met enkele formaliteiten bij de Rechtbank.

Als je beneficiair wil aanvaarden of verwerpen, dan leg jeeen schriftelijke verklaring af bij de Rechtbank. Dat kan je ook met een volmacht via de notaris regelen. Dan hoef je niet zelf naar de Rechtbank.

Wij kunnen je verder informeren over de gevolgen van de hiervoor gemelde mogelijkheden.

Stappenplan afwikkelen nalatenschap

Het afwikkelen van nalatenschappen is een van de taken die de notaris als onpartijdige en onafhankelijke instantie worden toevertrouwd.

De afwikkeling van een nalatenschap bestaat vervolgens kort gezegd uit drie fasen, die hieronder zullen worden toelicht:

1. de verklaring van erfrecht
2. de aangifte erfbelasting; en
3. de verdeling van de nalatenschap.

De drie fasen zijn als volgt:

1. Verklaring van erfrecht

Een verklaring van erfrecht is een verklaring die wordt opgemaakt door de notaris en waarin wordt vermeld wie de erfgenamen zijn. In de conclusie staat verder vermeld wie bevoegd is om als gevolmachtigde of executeur namens de erfgenamen op te treden. De notaris maakt deze verklaring aan de hand van door hem te verzamelen gegevens. De notaris moet voor de afgifte van de verklaring een aantal zaken controleren. Zo wordt er bij het Centraal Testamenten Register gecontroleerd of er een testament is, wordt er bij de Basis Registratie Personen de persoonlijke gegevens gecontroleerd en een erfgenamenonderzoek uitgevoerd. Als de notaris alle benodigde gegevens heeft ontvangen, kan hij de verklaring van erfrecht afgeven. Dit kan afhankelijk van de situatie tot enkele weken duren. Onder omstandigheden kan dat zelfs langer zijn. Met de verklaring van erf­recht kan de nala­tenschap afgewikkeld worden. Een verklaring van erfrecht heb je onder meer nodig om over de bankrekeningen van de overledene te kunnen beschikken.

2. Aangifte erfbelasting

Er kan belasting verschuldigd zijn over wat verkregen wordt uit een erfenis. Deze belasting heet erfbelasting. De hoofdregel is dat hoe nauwer de verwantschap met de overledene is, hoe lager de belasting. De aangifte moet een opgave van de bezittingen en schulden op het moment van overlijden bevatten. De notaris kan je van dienst zijn bij het opstellen en indienen van de aangifte.

3. Verdeling van de nalatenschap

Na het vaststellen van de definitieve aanslag voor de erfbelasting kan de nalatenschap worden verdeeld. Vaak zullen erfgenamen in goed overleg de verdeling tot stand kunnen brengen. Bij onenigheid tussen erfgenamen, zal de notaris kunnen adviseren en proberen te bemiddelen. De notaris is onmisbaar als een erfgenaam minderjarig is of onder curatele staat of zijn goederen onder bewind staan. Ook voor de verdeling van onroerende zaken, zoals de woning, is een notariële akte noodzakelijk.